Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο

Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀποτελεῖ τὸν κορυφαῖο πνευματικὸ καὶ διοικητικὸ θεσμὸ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, καθὼς καὶ τὸν συνεκτικὸ κρίκο καὶ τὸ ὀρατὸ σημεῖο ἑνότητας τῆς Ὀρθοδοξίας.

Ἱδρύθηκε ἀπὸ τὸν ἀπόστολο Ἀνδρέα τὸν Πρωτόκλητο, ὁ ὁποῖος κήρυξε τὸ εὐαγγέλιο στὶς περιοχὲς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τοῦ Πόντου, τῆς Θράκης καὶ τῆς Ἀχαΐας, ὅπου καὶ μαρτύρησε. Ἀπὸ πολὺ νωρὶς ἡ τοπικὴ Ἐκκλησία τοῦ Βυζαντίου ἔλαμπε φωτίζοντας καὶ ἐνισχύοντας τοὺς πιστοὺς τῶν γύρω περιοχῶν.

Ἡ ἐξέχουσα αὐτὴ θέση ἔγινε λαμπρότερη καὶ περισσότερο προβεβλημένη μετὰ τὴν ἀπόφαση τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου, νὰ μεταφέρει τὴν πρωτεύουσα τῆς αὐτοκρατορίας του στὴν πόλη τοῦ Βυζαντίου καὶ νὰ τὴν ἐπανιδρύσει. Σύντομα ἡ Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως ἐξυψώθηκε ἀνάμεσα στὶς ἄλλες Ἐκκλησίες τῆς ἀνατολῆς ὑπολειπομένη μόνο ἔναντι τῆς πρεσβυτέρας Ρώμης.
Γρήγορα ἀποδείχθηκε ὅτι αὐτὴ ἡ τιμητικὴ θέση ἄξιζε στὴν Ἐκκλησία τῆς Νέας Ρώμης, καθὼς ἀπὸ πολὺ νωρὶς ἀνέλαβε σημαντικότατη ἱεραποστολική, ποιμαντικὴ καὶ ἀντιαιρετικὴ δράση, συντελώντας στὴ διάδοση καὶ τὴν ἑδραίωση τοῦ χριστιανισμοῦ.

Καθ᾿ ὅλη τὴν περίοδο τῆς Αὐτοκρατορίας ἡ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως λειτουργοῦσε ὡς προστάτης καὶ συντονιστὴς τῶν ἀπανταχοῦ τῆς γῆς μελῶν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ἡ οἰκουμενικότητά της θεωρήθηκε δεδομένη ἐκφραζομένη μὲ πράξεις σεβασμοῦ καὶ ἀγάπης.
Κατὰ τὴν περίοδο τῆς δουλείας το Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τιμώντας τὸ ὄνομά του ἀνέλαβε τὸ ρόλο τοῦ ὑπερασπιστῆ τῶν ὑποδούλων καὶ ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης τὸ ρόλο τοῦ ἡγέτη τοῦ Γένους. Τὸ τίμημα ποὺ πλήρωσε ἦταν βαρύτατο. Πλῆθος Πατριαρχῶν, Ἐπισκόπων καὶ κληρικῶν, ἐν γένει, πλήρωσαν μὲ τὴ ζωή τους τοὺς ἀγῶνες ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας. Πέραν τούτων τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο εἶχε ἀναλάβει τὸ βαρύτατο καὶ ἰδιαίτερα δυσχερὲς ἔργο τῆς στήριξης καὶ τῆς ἐνίσχυσης τῆς παιδείας τῶν ὑποδούλων μὲ τὴν ἵδρυση σχολείων, τὴν ἔκδοση βιβλίων τὴν ἀποστολὴ νέων στὴν Ἑσπερία γιὰ νὰ σπουδάσουν καὶ νὰ μεταλαμπαδεύουν στοὺς τόπους τους τὶς νέες γνώσεις καὶ τὴ δημιουργία βιβλιοθηκῶν.

Ἀπὸ τὸ 1821 καὶ ἑξῆς συνέχισε τὸν πατρικὸ ρόλο του στὶς περιοχὲς ποὺ ἐξακολουθοῦσαν νὰ εἶναι ὑποδουλωμένες καὶ τὶς βοηθοῦσε νὰ ἀπελευθερωθοῦν, ἐνῶ ταυτόχρονα, ἐπωμίσθηκε τὸ δύσκολο ἔργο τοῦ συντονισμοῦ τῆς ἐξάπλωσης τῆς Ἐκκλησίας σὲ νέες περιοχές, (Ἀμερική, Νοτιοανατολικὴ Ἀσία, Ὠκεανία) ποὺ βρέθηκαν ὑπὸ τὴν πνευματικὴ εὐθύνη του. Γιὰ νὰ ἐνισχύσει καὶ νὰ κάνει ἀποτελεσματικότερο τὸ ἔργο του ἱδρύει συνεχῶς νέες μητροπόλεις καὶ ἐπεκτήνει τὴ δράση του σὲ ὅλο περισσότερες περιοχές. Ταυτόχρονα διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στὶς διορθόδοξες, διαχριστιανικὲς καὶ διαθρησκειακὲς σχέσεις ἀναλαμβάνοντας πλῆθος πρωτοβουλιῶν ποὺ ἐνισχύουν τοὺς δεσμοὺς τῆς ἀγάπης, τὴν εἰρήνη καὶ τὸ διάλογο.
Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἔχει ὑπὸ τὴ σκέπη του τὶς παρακάτω Ἐκκλησίες:

Τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Κωνσταντινουπόλεως.
Τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Κρήτης (ἠμιαυτόνομη).
Τὶς πέντε Μητροπόλεις τῆς Δωδεκανήσου.
Τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀμερικῆς, τὴν Ἀλβανικὴ Ἀρχιεπισκοπὴ καὶ τὴν Καρπαθο-ρωσικὴ Ἀρχιεπισκοπὴ στὶς ΗΠΑ.
Τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Αὐστραλίας
Τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Θυατείρων καὶ Μεγάλης Βρετανίας.
Τὴν Μητρόπολη Γαλλίας.
Τὴν Μητρόπολη Γερμανίας.
Τὴν Μητρόπολη Αὐστρίας (μὲ τὴν Οὑγγαρία).
Τὴν Μητρόπολη Σουηδίας καὶ Σκανδιναβίας.
Τὴν Μητρόπολη Βελγίου.
Τὴν Μητρόπολη Νέας Ζηλανδίας.
Τὴν Μητρόπολη Ἑλβετίας.
Τὴν Μητρόπολη Ἰταλίας (καὶ Μάλτας).
Τὴν Μητρόπολη Τορόντο (καὶ Καναδᾶ)
Τὴν Οὐκρανικὴ Μητρόπολη Καναδᾶ.
Τὶς Μητροπόλεις τῶν Οὐκρανῶν τῆς Διασπορᾶς (ΗΠΑ, Ὠκεανίας, Δυτικῆς Εὐρώπης καὶ Νότιας Ἀμερικῆς).
Τὴν Μητρόπολη Μπουένος Ἅιρες.
Τὴν Μητρόπολη Μεξικοῦ.
Τὴν Μητρόπολη Χόνγκ Κόνγκ.
Τὴν Μητρόπολη Ἱσπανίας καὶ Πορτογαλίας.
Τὴν Μητρόπολη Κορέας.
Τὴν Μητρόπολη Σιγκαπούρης.

Τὴν Πατριαρχικὴ Ἐξαρχία Πάτμου.

Ἐνδιαφέρουσα εἶναι ἡ σχέση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μὲ τὶς πέντε Μητροπόλεις τῆς Δωδεκανήσου (Ρόδου, Κώου καὶ Νισύρου, Καλύμνου Λέρου καὶ Ἀστυπαλαίας, Καρπάθου καὶ Κάσου καὶ Σύμης, Τήλου, Χάλκης καὶ Καστελλορίζου). Οἱ Μητροπόλεις αὐτὲς ἀνήκουν ἄμεσα στὴ δικαιοδοσία τῆς Πρωτόθρονης Ἐκκλησίας, ἡ Ἁγία καὶ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς ὁποίας ἐκλέγει τοὺς ἐπισκόπους ποὺ τὶς ποιμαίνουν. Νὰ σημειωθεῖ ὅτι εἶναι οἱ μοναδικὲς Μητροπόλεις τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους ποὺ ἔχουν αὐτὸ τὸ προνόμιο.

Ἀντιστοίχως οἱ ἐπίσκοποί τους συμμετέχουν διαδοχικά, κατ᾿ ἔτος, στὴ Σύνοδο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου λαμβάνοντας μέρος στὴ λήψη σημαντικῶν ἀποφάσεων ποὺ ἐνδιαφέρουν ὁλόκληρη τὴν Ὀρθοδοξία.